ทุกอย่างที่คุณต้องรู้เกี่ยวกับ #โรคปวดหลังร้าวขา: ทุพพลภาพ-อัมพาตได้ แต่ก็รักษาให้หายได้ ในราคาหลักพัน
บทความโดย พท. ภัทระ สุทธจิตต์ บุญบัวคลินิก

1. โรคปวดหลัง-เอว-ก้น ชนิดที่แผ่ร้าวลงขา คืออะไร ??
     โรคปวดร้าวลงขาพบว่ามีการศึกษามาเนิ่นนานย้อนไปถึงสมัยกรีกโบราณ ในทางการแพทย์แผนปัจจุบันเรียกโรคนี้ว่า “ โรคปวดเส้นประสาทไซอาติก” (Sciatica Pain) หรือมักเรียกสั้นๆว่า “ไซอาติก้า” (Sciatica) ซึ่งมาจากภาษากรีกโบราณตั้งขึ้นเพื่อเรียกอาการเจ็บปวดบริเวณสะโพกและต้นขา ชื่อไซอาติก้านี้ไม่เป็นที่คุ้นหูคนไทยแน่นอน แม้ในวงการแพทย์ของไทยเองก็ตาม และเชื่อหรือไม่ว่าโรคนี้ยังไม่มีชื่อเรียกในภาษาไทยเลย
2. โรคไซอาติก้า มาจากไหน ??
     ไซอาติก้าเป็นอาการปวดทางระบบประสาทที่เกิดจากการระคายเคืองของเส้นประสาทขนาดใหญ่ที่สุดในร่างกาย (ส่วนกว้างสุดหนาถึง 2ซม.) ที่มีจุดเริ่มต้นออกมาจากบริเวณกระดูกสันหลังส่วนล่างช่วงเอว พาดผ่านสะโพกด้านหลัง ต้นขาด้านหลัง น่อง ไปจนถึงเท้า เส้นประสาทใหญ่เลี้ยงขานี้มีชื่อว่า เส้นประสาทไซอาติก (sciatic nerve) ดังนั้นเขาจึงเรียกอาการปวดร้าวตามแนวดังกล่าวนี้ว่า โรคไซอาติก้า (ต้องแยกให้ออกว่า อาการปวดขาจากกล้ามเนื้อและอาการไซอาติก้า มาจากสาเหตุต่างกัน)
3. อะไรบ้างทำให้เส้นประสาทไซอาติกมีปัญหา ??
    แม้ร่างกายมนุษย์จะถูกออกแบบมาอย่างวิจิตรพิสดารเกือบสมบูรณ์แบบ แต่โชคไม่ดีที่เส้นประสาทนี้ต้องพาดผ่านสิ่งแวดล้อมที่มักสร้างปัญหาให้กับตัวมันได้ง่ายๆ หลักๆมีอยู่ 2 สิ่ง คือ 1.หมอนรองกระดูกปลิ้นไปกดทับมัน 2. กล้ามเนื้อก้นชั้นลึกหนีบรัดมัน ซึ่งทั้ง 2 ลักษณะปัญหานี้ส่งผลให้เส้นประสาทอักเสบและเกิดอาการปวดตามมา อาการปวดมักปวดบริเวณหลังส่วนล่างหรือเอว ก้น และมีความปวดร้าวไปถึงช่วงขาด้านหลัง ในบางรายอาจร้าวไปถึงน่องหรือเท้า ลักษณะการปวด เช่น เจ็บแปลบ ปวดเหมือนไฟช็อต กล้ามเนื้อกระตุก เจ็บคล้ายเข็มทิ่ม ปวดแสบร้อน และอาการอ่อนแรงกล้ามเนื้อ ซึ่งส่วนใหญ่จะมีอาการปวดลงที่ขาข้างใดข้างหนึ่ง น้อยรายที่จะมีอาการที่ขาทั้งสองข้าง อาการเหล่านี้อาจส่งผลกระทบอย่างมากต่อคุณภาพชีวิตของแต่ละคน
4. แยกยังไงว่าเป็นหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท หรือ กล้ามเนื้อหนีบเส้นประสาท (สลักเพชรจม) ??
    ปัจจุบันในวงการแพทย์ทั่วโลกก็ยังมีความสับสนในด้านการตรวจวินิจฉัยและการรักษาโรคไซอาติก้า เนื่องจากอาการปวดเอว-สะโพกร้าวลงขาที่เกิดจากหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท (Lumbar spondylosis) และจากภาวะกล้ามเนื้อสะโพกหนีบเส้นประสาท (Piriformis syndrome) ที่ภาษาไทยจะเรียกว่า “สลักเพชรจม” มีความละม้ายคล้ายคลึงกันมาก หากไม่ได้ดู MRI ก็อาจวินิจฉัยผิดพลาดได้ การตรวจแยกโรคจึงค่อนข้างลำบากเพราะต้องอาศัยศาสตร์ทางการแพทย์สองแขนง ทั้งนี้แพทย์ด้านกระดูกและข้อ (หมอออร์โธ) อาจตรวจวินิจฉัยและรักษาโรคหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทได้ แต่อาจไม่มีความเชี่ยวชาญด้านโรคทางระบบกล้ามเนื้อและพังผืดที่รบกวนระบบประสาท (Neuromuscular disorder) เท่าหมอทางด้านกล้ามเนื้อ ดังนั้นจึงอาจจะไม่แปลกที่มีผู้ป่วยบางส่วนไปโรงพยาบาลเพื่อรักษาอาการปวดร้าวลงขาแล้วไม่ดีขึ้น
5. อันตรายของโรคไซอาติก้า ทำไมถึงขั้นพิการ หรือเสี่ยงเป็นอัมพาต ??
    อาการปวดร้าวลงขาทั้งสองสาเหตุสามารถทำให้ผู้ป่วยใช้ชีวิตลำบากและทุพพลภาพได้ทั้งคู่ โดยขอแยกอธิบายดังนี้
5.1. ภาวะหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท มีการดำเนินของโรคเป็นระยะคือ 1. ระยะเริ่มต้น เมื่อหมอนรองกระดูกเกิดความเสื่อมจะส่งผลให้เกิดอาการปวดหลังเรื้อรัง ซึ่งในช่วงแรกอาจมีอาการเป็นๆ หายๆ จากนั้นระดับความเจ็บปวดจะเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ โดยอาการจะเป็นมากกว่า 2 สัปดาห์ 2. ระยะปานกลาง หมอนรองกระดูกจะเริ่มเคลื่อนและปลิ้นออกมา ทำให้เกิดอาการปวดร้าวหรือปวดหลังร้าวลงขา จากนั้นจะเริ่มลามไปที่ขาหรือเท้า ผู้ป่วยบางคนอาจมีอาการชาร่วมด้วย 3. ระยะรุนแรง เมื่ออาการกดทับเส้นประสาทเริ่มมีความรุนแรงขึ้น ก็จะทำให้ร่างกายเกิดความเจ็บปวด ชา และกล้ามเนื้ออ่อนแรงมากขึ้นเท่านั้น รวมทั้งมีอาการผิดปกติทางระบบประสาทที่รุนแรง เช่น มีอาการผิดปกติในการควบคุมปัสสาวะและ อุจจาระ เป็นต้น และมีปัญหาในการเดิน เช่น ทรงตัวได้ไม่ดี เดินลำบาก ขาแข็งเกร็ง ซึ่งจะมีความเสี่ยงต่อการบาดเจ็บและพิการ ทั้งนี้ผู้ป่วยจะทุกข์ทรมานมากจนไม่สามารถใช้ชีวิตประจำวันได้ ซึ่งอาจเป็นอัมพาตได้
5.2. ภาวะกล้ามเนื้อสะโพกหนีบเส้นประสาท (สลักเพชรจม) มีการดำเนินของโรคเป็นระยะ คือ 1. ระยะเริ่มต้น ผู้ป่วยจะมีอาการปวดตึงในสะโพกหรือในก้นลึกๆ หลายรายมีอาการปวดหลังล่างร่วม ระยะแรกอาจมีอาการเป็นๆหายๆ หรือออกกำลังกาย ขยับร่างกาย หรือยืดเหยียด ทำกายภาพ ก็หายไป 2. ระยะปานกลาง หากปล่อยไว้และไม่รีบคลายกล้ามเนื้อที่หดเกร็งและเริ่มหนีบรัดเส้นประสาทไซอาติก อาการจะเริ่มรุนแรงขึ้น คือมีอาการปวดร้าวลงก้นย้อย ลงหลังต้นขา บางรายอาจปวดแถวข้อพับเข่า หรือน่องส่วนบน มีตะคริวบ่อย 3. ระยะรุนแรง เมื่อเส้นประสาทถูกกล้ามเนื้อสะโพกชั้นในหนีบรัดเป็นเวลานานหลายเดือน จะเริ่มมีอาการปวดแปลบร้าวลงขา ลงข้อเท้า ฝ่าเท้า มีอาการชาหรือเสียวซ่าที่ขาหรือเท้า กล้ามเนื้อขาอ่อนแรง เดินแล้วเข่าทรุดหรือล้ม ขยับขาหรือเท้าลำบาก นอนเหยียดขาตรงไม่ได้ เดินยกก้าวขาไม่ได้ ยืนทิ้งน้ำหนักลงขาไม่ได้ เหยียดตัวตรงไม่ได้ต้องงอตัว นั่งลำบาก ไอจามจะปวดร้าวไปทั้งแนวเส้นประสาท
6. ประชาชนจะเข้าสู่การตรวจรักษาโรคไซอาติก้าได้อย่างไรบ้าง
อย่างที่ได้กล่าวถึงในเบื้องต้นว่าอาการของภาวะหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทและภาวะกล้ามเนื้อสะโพกหนีบเส้นประสาทมีความคล้ายคลึงกันมากแทบแยกไม่ออก การตรวจร่างกายอย่างเดียวอาจจะไม่พอเพียง (นอกจากแพทย์ที่มีประสบการณ์เชี่ยวชาญสูง) สิ่งสำคัญที่จะช่วยวินิจฉัยอาการปวดร้าวลงขาได้ดีที่สุดคือการส่งตรวจทางรังสีวินิจฉัย การอ่านภาพคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าหรือ MRI จะเห็นภาวะของหมอนรองกระดูกได้ดีที่สุด รองลงมาคือการอ่านภาพเอ็กซเรย์ ดังนั้นผู้ป่วยอาการไซอาติก้าโดยเฉพาะในระยะปานกลางควรไปพบแพทย์กระดูกและข้อเพื่อตรวจและหาสาเหตุในเบื้องต้น เพื่อเป็นข้อมูลพิจารณาว่าอาการปวดร้าวลงขาของตนมาจากสาเหตุทางหมอนรองกระดูกหรือทางกล้ามเนื้อ

8. การรักษาโรคไซอาติก้าของบุญบัวคลินิก
บุญบัวคลินิกเชี่ยวชาญในการรักษาอาการปวดหลังชนิดไม่ร้าวลงขา และชนิดร้าวลงขาและ/หรือมีอาการชาลงเท้า หรืออ่อนแรง โดยให้บริการตรวจวินิจฉัยและรักษาให้กับผู้ป่วยไซอาติก้ามาเป็นเวลาร่วม 10 ปี บุญบัวคลินิกสามารถตรวจและรักษาทั้งภาวะหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท และ ภาวะกล้ามเนื้อสะโพกหนีบเส้นประสาท 

• เจ้าหน้าที่ให้ข้อมูลผู้ป่วยเบื้องต้นเกี่ยวกับการรักษาและอัตราค่ารักษา
• ผู้ป่วยได้รับข้อมูลเบื้องต้นก่อนเข้ามารับการรักษาตามข้อกำหนด ดังนี้

• เจ้าหน้าที่คัดกรองผู้ป่วยเบื้องต้นว่าเข้าข่ายพร้อมสำหรับการนวดรักษาได้หรือไม่ 
• ลงทะเบียนและลงเวชระเบียนผู้ป่วย 
• แพทย์ทำการตรวจผู้ป่วย ด้วยการซักประวัติ ตรวจร่างกาย อ่านผลเอกซ์เรย์/เอ็มอาร์ไอ 
• แพทย์ทำการวินิจฉัยโรค หาสาเหตุของโรค 
• แพทย์แนะนำวิธีและขั้นตอนในการรักษาโรค โดยวิธีการหัตถเวช
• ทำหัตถเวชรักษาผู้ป่วย

• หลังจากการรักษา แพทย์ทำการตรวจร่างกายและประเมินผลของการรักษา
• แพทย์แนะนำการปฏิบัติตนเพื่อดูแลตนเองของผู้ป่วย เช่น สอนท่าบริหารร่างกาย แนะนำเรื่องอาหารแสลงโรค การเปลี่ยนท่าทางให้ถูกต้อง การใช้สมุนไพร เป็นต้น
• แพทย์พิจารณาเพื่อทำการนัดผู้ป่วยครั้งต่อไปในกรณีจำเป็นที่ต้องรักษาอย่างต่อเนื่อง
• ผู้ป่วยดื่มน้ำสมุนไพรอุ่นๆ เพื่อปรับความดันโลหิตให้สมดุลก่อนกลับบ้านอย่างปลอดภัย